Loading ...
Clemson University was founded in 1889 as a public, co-education and research university. It has 1,1400-acre campus at
- Cover Story
- Editorial
- Uttarayanam
- Masam Vishesham
- Kids Page
విష్ణు-శివాత్మకం
దీపకాంతుల కార్తీకం
ఆధ్యాత్మికంగా అద్భుత నేపథ్యమున్న మాసం- కార్తీకం. ఈ మాసానికి ‘కౌముదీ మాసం’ అనే పేరు కూడా ఉంది. కౌముది అంటే నిండు పున్నమి వెన్నెల.
శరదృతువులోని స్వచ్ఛమైన వెన్నెల ఈ మాసంలో విరగకాస్తుంది. కృత్తికా నక్షత్రంతో కూడిన పూర్ణిమ కలిగినది కావడం వలన ఈ మాసానికి కార్తీకం అని పేరొచ్చింది.
కృత్తికా నక్షత్రానికి సంబంధించిన చాంద్రమానంతో కూడిన కార్తీక మాసానికి నాలుగు పేర్లు ఉన్నాయి. అవి- కార్తీకం, బాహులం, ఊర్జం, కార్తికికం. సంధ్యాదీపాలు, ఆకాశ దీపాల పేరుతో కార్తీమ మాసమంతా వెలుగులీనపుతుంటుంది.
దీపావళి మొదలుకుని నెల రోజుల పాటు కార్తీక మాసంలో ఉదయం, సాయంకాలం వేళలలో దీపాలను వెలిగిస్తే ఉత్తమ లోకాలు లభిస్తాయని పురాణాలు చెబుతున్నాయి. ఇక, కార్తీక మాసం హరిహరుల ఆరాధనకు విశిష్టమైనది.
కార్తీకంలో సూర్యోదయానికి ముందు చేసే స్నానాలు, ఆ తరువాత చేసే దానాలు, ఉపవాసాలకు గొప్ప శక్తి ఉందని స్కంద పురాణంలో అంతర్గతంగా ఉన్న కార్తీక పురాణం వివరిస్తోంది.
హిందూ సంప్రదాయంలో గొప్ప ఆధ్యాత్మిక ప్రశస్తి కలిగిన ఈ మాసంలోని ముప్పై రోజులూ మహిమాన్వితమైనవే.
హిందూ పంచాంగం ప్రకారం కార్తీకం ఎనిమిదివ నెల. ఈ నెల పొడవునా శివ, వైష్ణవాలయాలు భక్తుల పూజలతో ఆధ్యాత్మికశోభను సంతరించుకుంటాయి.
మన తెలుగునాటతో పాటు చాంద్రమానం పాటించే వారందరికీ దీపావళి అమావాస్య మరుసటి రోజు నుంచి కార్తీక మాసం ఆరంభమవుతుంది.
సౌరమానం పాటించే తమిళులకు సూర్యుడు వృశ్చికరాశిలో అడుగుపెట్టినప్పటి నుంచి కార్తీక మాసం ప్రారంభమవుతుంది.
బెంగాలీ, ఒరియా వారికి ఆశ్వయుజ పున్నమి మర్నాటి నుంచి కార్తీక మాసం మొదలవుతుంది.
కార్తీక మాసంలో చాలా పర్వదినాలు ఉన్నాయి.
కార్తీక మాసం తొలిరోజున బలి పాడ్యమి పర్వదినం.
అదేరోజు గోవర్ధన పూజ కూడా చేస్తారు.
రెండో రోజున భగినీ హస్త భోజనం.
ఈనాడు సోదరి ఇంట సోదరులు విందారగించడం ఆనవాయితీ.
కార్తీక శుద్ధ చవితి నాడు నాగుల చవితి.
శుక్ల పక్షంలో వచ్చే కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశి, ఆ మర్నాడు వచ్చే క్షీరాబ్ది ద్వాదశి, కార్తీక పున్నమి వంటివి ఈ నెలలో వచ్చే ప్రధాన పర్వదినాలు.
కార్తీక పున్నమి హిందువులకే కాదు.. సిక్కులకు, జైనులకు కూడా ఇది అత్యంత పవిత్రమైన రోజుగా ఆచరణలో ఉంది.
దీపావళి అమావాస్యకు పదిహేను రోజుల తరువాత వచ్చే కార్తీక పౌర్ణమిని ‘దేవ దీపావళి’గా అభివర్ణిస్తారు.
నరక చతుర్దశి మర్నాడు వచ్చేది మానవుల దీపావళి అయితే, కార్తీక పూర్ణిమ దేవతల దీపావళి అన్నమాట.
కార్తీక పూర్ణిమ వేడుకలు కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశి నాటి నుంచే మొదలవుతాయి.
కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశిని ‘ప్రబోధిని ఏకాదశి’ అనీ, ‘ప్రబోధ ఏకాదశి’ అనీ అంటారు.
కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశి నాటితో చాతుర్మ్యాస వ్రతం పూర్తవుతుంది.
ఆషాఢ శుద్ధ ఏకాదశి రోజున యోగనిద్రలోకి జారుకున్న శ్రీమహావిష్ణువు కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశి నాడు మేల్కొంటాడు.
కార్తీక పున్నమి నాటి దేవ దీపావళి వేడుకలకు ఈ ఏకాదశి నుంచే సన్నాహాలు మొదలవుతాయి.
రాజస్తాన్‍లోని బ్రహ్మదేవుడి ఆలయం ఉన్న పుష్కర క్షేత్రంలో బ్రహ్మదేవుడి ప్రీత్యర్థం జరిగే పుష్కర మేళా ఏటా కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశి నుంచి కార్తీక పూర్ణిమ వరకు అంగరంగ వైభవంగా జరుగుతుంది.
ఈ ఐదురోజులూ భక్తులు పుష్కర తీర్థంలో పవిత్ర స్నానాలను ఆచరిస్తారు.
పుష్కర మేళాలో పాల్గొనడానికి దేశం నలుమూలల నుంచి వచ్చే సాధువులు ఇక్కడికి సమీపంలోని గుహలలో తలదాచుకుంటారు.
దాదాపు రెండు లక్షలకు పైగా భక్త జనవాహినితో పాటు పాతిక వేలకు పగా ఒంటెలతో పుష్కర మేళాలో జరిగే ఊరేగింపు చూసి తీరాల్సిందే కానీ చెప్పనలవి కాదు.
ఇది ఆసియాలోనే అతిపెద్ద ఒంటెల ఊరేగింపుగా గుర్తింపు పొందింది.
ఇదిలా ఉంటే, శైవ క్షేత్రాలలో తలమానికమైన వారణాసిలో దేవ దీపావళి వేడుకలను అత్యంత ఘనంగా నిర్వహిస్తారు.
గంగానది ఒడ్డున అన్ని ఘాట్లూ లెక్కలేనన్ని దీపాలతో మిరుమిట్లుగొలుపుతూ కనువిందు చేస్తాయి.
కాశీ క్షేత్రంలో గంగా మహోత్సవం కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశి నుంచి కార్తీక పూర్ణిమ వరకు వైభవోపేతంగా జరుగుతుంది.
కార్తీక స్నానం ఆచరించే వీలు లేని వారు, అనారోగ్యంతో బాధపడుతున్న వారు కనీసం కార్తీక శుద్ధ పాడ్యమి, పౌర్ణమి, అమావాస్య తిథుల్లో స్నానం ఆచరిస్తే కార్తీక మాసంలోని 30 రోజులు స్నానం చేసిన ఫలితం లభిస్తుంది. ఈ అవకాశం కూడా లేని వారు కార్తీక మాసంలో వచ్చే నాలుగు ఆదివారాల్లో స్నానం ఆచరించి, దేవాలయ సందర్శన చేస్తే 30 రోజులు స్నానం చేసిన ఫలితం లభిస్తుంది.
పరమశివుడు కార్తీక పున్నమి రోజున త్రిపురాసురుడిని సంహరించాడు.
ముల్లోకాలనూ ముప్పుతిప్పలు పెడుతూ పీడించిన త్రిపురాసురుని పీడ విరగడ కావడంతో దేవతలు ఆ రోజున దీపావళి పండుగ చేసుకున్నారని ప్రతీతి.
అందుకే ఈ పున్నమిని త్రిపురారి పున్నమి అని కూడా అంటారు.
కార్తీక పూర్ణిమ నాడు చిన్నా పెద్దా దేవాలయాలన్నీ అసంఖ్యాకమైన దీపాల వెలుగులతో ధగధగలాడుతూ నేత్రపర్వం చేస్తాయి.
నిత్య దీపారాధన చేయని వారు, చేయలేని వారు ఈ కార్తీక పున్నమి నాడు 365 ఒత్తులను ఒక్కటిగా చేసి, ఆవునేతితో తడిపి మట్టి ప్రమిద లేదా కొబ్బరిచిప్పలో దీపం వెలిగిస్తే ఏడాది పొడవునా దీపారాధన చేసిన ఫలం దక్కుతుందని ప్రతీతి.
కార్తీక పున్నమి నాడు ఉదయం విష్ణుపూజకు, రాత్రి శివపూజకు అనుకూలమైనవి.
శివకేశవుల అనుగ్రహం కోరేవారు ఆ రోజు ఉదయం వైష్ణవాలయాల్లో అర్చనలు జరిపిస్తారు.
రాత్రి వేళ శివాలయాల్లో వైభవంగా అభిషేకాలు నిర్వహిస్తారు.
కొన్ని ప్రాంతాల్లో అరటిదొప్పల్లో దీపాలు వెలిగించి వాటిని నీళ్లలో వదులుతారు. దీపదానాలు కూడా చేసే ఆచారం ఉంది.
కార్తీక విశేషాలు
న కార్తీక సమో మాస:
మాసాలలో కార్తీకాన్ని మించినది లేదని అర్థం. ఇది స్కాంద పురాణోక్తి.
ఈ మాసంలో మహా విష్ణువుకు కార్తీక దామోదరుడని పేరు.
ఇక, పరమశివుడు కార్తీక మహాదేవుడిగా ఈ మాసంలో పూజలందుకుంటాడు.
‘విష్ణోర్నుకం వీర్యాణి ప్రవోచమ్‍’
అనే విష్ణత్వ వైభవం, ‘శివతరాయచ’ అనే పరమశివ వైభవం అంటూ అంతర్యామికి చెందిన రెండు వైభవాలను మాత్రం వేదం వర్ణించింది.
హరిహర తత్వాల మధ్య ఉండే అన్యోన్యతను, ఏకత్వ భావనను అవగతం చేసుకోవడానికి, వారిద్దరూ ఒకటేనని సత్యాన్ని తెలుసుకోవడానికి జ్ఞానదీపం వెలిగించే మాసం కార్తీకం.
కార్తీక స్నాన మంత్రం
వేకువజామునే చల్లని నీటితో స్నానం చేయడం కార్తీక స్నానాల్లోని ముఖ్యమైన అంశం. ఇలా చేయడం వెనుక శాస్త్రీయ కారణాలు ఉన్నాయి.
కార్తీకం తరువాత ప్రవేశించే శీతాకాలానికి అనుగుణంగా శరీరాన్ని మలచడం కోసమే ఈ చన్నీటి స్నానాలను మన పెద్దలు ఆచారంగా నిర్దేశించారు. కార్తీక మాసంలో స్నానం చేసేటపుడు కింది శ్లోకాన్ని పఠించాలి.
తులారాశి గతే సూర్యే గంగా త్రైలోక్యపావని
సర్వత్రా ద్రవరూపేణ సాసంసారే భవేత్‍ తథా
కార్తీక సోమవారం వ్రత మహిమ
కార్తీక సోమవార వ్రత ప్రభావాన్ని గురించి వశిష్ట మహర్షి నిస్టురి అనే ఒక స్త్రీ కథతో ముడిపెడ్డి కార్తీక పురాణంలో చెప్పడం కనిపిస్తుంది.
నిస్టురి గారాబంగా పెరిగి తప్పుదోవ పట్టి, వివాహమయ్యాక భర్తను కూడా మోసగించి, చివరకు కాలక్రమంలో మరణిస్తుంది.
మరుసటి జన్మలో శునకంగా జన్మించిన ఆమె ఒక వేద పండితుడు కార్తీకమాసంలో తన ఇంటి బయట ఉంచిన బలి అన్నాన్ని భుజించి పూర్వజన్మ స్మ•తి పొందుతుంది.
ఆ వెంటనే తనను రక్షించమంటూ మానవ భాషలో మాట్లాడటంతో ఆ వేద పండితుడు ఇంటి బయటకు వచ్చి శునకం పూర్వ జన్మ వృత్తాంతాన్ని తన దివ్య దృష్టి ద్వారా గ్రహించి తెలుసుకుంటాడు.
తాను కార్తీక సోమవార వ్రతాన్ని అవలంభించి బయట విడిచిపెట్టిన బలి అన్నాన్ని తిన్నందువల్లనే కుక్కకు పూర్వజన్మ స్మ•తి కలిగిందని గ్రహిస్తాడు.
వెంటనే స్పందించి తాను చేసిన అనేకానేక కార్తీక సోమవార వ్రతాలలో ఒక సోమవారం నాటి వ్రత ఫలితాన్ని ఆ కుక్కకు ధారపోస్తాడు. క్షణాలలో ఒక దివ్యస్త్రీగా కుక్క దేహాన్ని విడిచిపెట్టి కైలాసానికి చేరుతుంది.
వశిష్టుడు ఇలా కార్తీక సోమవార వ్రత మహాత్మ్యాన్ని గురించి జనకుడికి వివరిస్తాడు.ఉసిరికాయల మీద దీపాలు వెలిగించే ఆచారాలు కూడా కొన్ని ప్రాంతాలలో పాటిస్తారు.
చాలామంది కార్తీక పున్నమి రోజున క్షేత్ర దర్శనం చేసుకునేందుకు ఆసక్తి చూపుతారు.
క్షేత్ర దర్శనానికి వీలు లేకున్నా, మంత్రోపదేశం పొందిన వారు కార్తీక పున్నమి వేళ నిష్టగా మంత్ర జపం సాగించినట్టయితే, విశేష ఫలం దక్కుతుందని ఆధ్యాత్మిక గ్రంథాలు చెబుతున్నాయి.
ఏకకాలంలో శివకేశవుల అనుగ్రహాన్ని పొందడానికి కార్తీక పున్నమిని మించిన విశిష్టమైన రోజు మరేదీ లేదు.
చాలా ప్రాంతాల్లో కార్తీక పున్నమి రోజున తులసి చెట్టును శ్రీమహాలక్ష్మిగా, ఉసిరి కొమ్మను శ్రీమహావిష్ణువుగా భావించి, భక్తిశ్రద్ధలతో వాటికి కల్యాణం జరిపించే సంప్రదాయం కూడా ఉంది.
కార్తీక పున్నమి నాడు కొన్నిచోట్ల శివాలయాల్లో జ్వాలాతోరణ ఉత్సవాన్ని నిర్వహిస్తారు.
దీపకాంతులతో ధగధగలాడే జ్వాలాతోరణం కింద నుంచి భక్తులు ఉత్సాహంగా పరుగులు తీస్తారు.
ఇలా చేయడం వల్ల సకల పాపాలు నశిస్తాయని విశ్వసిస్తారు.
శివాలయాల్లో జ్వాలాతోరణం నిర్వహించడం వెనుక ఒక పౌరాణిక నేపథ్యం కూడా ఉంది.
క్షీరసాగర మథనం సమయంలో మొదటగా హాలాహలం వెలువడుతుంది.
లోకాలన్నిటినీ కబళించేలా హాలాహాలం వ్యాపించడంతో పరమశివుడు దానిని ఉండగా చేసుకుని మింగబోతాడు.
పూర్తిగా మింగేస్తే తన ఉదరంలో పదిలంగా ఉన్న లోకాలన్నీ నశించే ప్రమాదం ఉన్నందున, శివుడు దానిని తన కంఠంలోనే బంధించి ఉంచుతాడు.
పరమశివుడు హాలాహలాన్ని మింగడంతో పార్వతిదేవి ఆందోళన చెందుతుంది.
హాలాహల జ్వాలలు తన భర్తకు హాని కలిగించరాదంటూ అగ్నిదేవుడిని ఆమె ప్రార్థిస్తుంది.
ఆమె ప్రార్థనతో అగ్నిదేవుడు చల్లబడతాడు.
అందుకు ప్రతీకగా పార్వతీదేవి
అగ్ని స్వభావం కలిగిన కృత్తికా
నక్షత్రానికి సంకేతమైన కార్తీక
పూర్ణిమ నాడు జ్వాలా తోరణం
ఏర్పాటు చేసి తన భర్తతో కలిసి
దాటుతుంది.
ఆ మంటల వేడి నుంచి ఉపశమనం కలిగించడానికే శివుడికి నీటితోనూ, పంచామృతాలతోనూ ఆనాడు
అభిషేకాలు చేస్తారు.
జ్వాలాతోరణానికి సంబంధించి మరో
ఇతిహాసం కూడా ఉంది.
శివుడి రేతస్సును అగ్నిదేవుడు భరించలేక గంగా నదిలో పడవేస్తాడు.
గంగాదేవి కూడా దానిని భరించలేక ఒడ్డునే ఉన్న రెల్లుగడ్డిలో వదిలేస్తుంది.
ఆ తేజస్సు నుంచే ఉద్భవించిన కుమారస్వామి శరవణభవుడిగా పేరొందాడు.
శివుడి కుమారుడి చేతిలో తప్ప ఇతరుల చేతిలో మరణం సంభవించకుండా వరం పొందిన తారకాసురుడు రెల్లుగడ్డిని తగలబెట్టిస్తాడు.
కారణజన్ముడైన కుమారస్వామికి అగ్నిదేవుడు ఎలాంటి హాని కలిగించకుండా ఆ మంటల నుంచి సురక్షితంగా కాపాడతాడు.
దానికి గుర్తుగా కుమారస్వామి జన్మ నక్షత్రమైన కృత్తికా నక్షత్రం రోజు వచ్చే కార్తీక పున్నమి నాడు జ్వాలా తోరణం నిర్వహిస్తారు.
జ్వాలా తోరణం కింద నుంచి మూడుసార్లు వెళ్తే సమస్త పాపాలు, అపమృత్యు గంగాలు తొలగిపోతాయని విశ్వసిస్తారు.
గౌరీశంకరుల పల్లకిని జ్వాలా తోరణం కింద నుంచి మూడుసార్లు తీసుకువెళ్తారు.
ఆ తరువాత తోరణానికి మిగిలిన ఎండుగడ్డిని, సగం కాలిన గడ్డిని రైతులు తమ గడ్డివాములో కలుపుతారు.
ఆ వాములోని గడ్డిని మేస్తే పశు సంతతి అభివృద్ధి చెందుతుందని, రైతుల ధాన్యానికి లోటు ఉండదని నమ్ముతారు. పవిత్ర కార్తీక మాసంలో చాలామంది భక్తులు ఉపవాస దీక్షలను ఆచరిస్తారు.
ఈ మాసంలో వచ్చే సోమవారాల్లోనూ, ఏకాదశి, పున్నమి రోజుల్లో ఉపవాసాలు ఉండి, దేవాలయాల సందర్శనాలు, అర్చనలు, అభిషేకాలతో శివకేశవులను ఆరాధిస్తారు.
ముఖ్యంగా చంద్రుడికి చెందిన సోమవారం శివుడికి ప్రీతిపాత్రమైన వారం.
కొందరు పూర్తిగా ఆ రోజున నిరాహారంగా ఉపవాసం ఉంటారు.
ఇంకొందరు రోజులో ఒక్కసారే ఫలహారం స్వీకరించి ఏకభుక్తం చేస్తారు.
మరికొందరు వండని పదార్థాలు, అంటే పండ్లు, కాయలు తింటూ నక్తం చేసుకుంటారు.
కొందరు కార్తీక మాసంలో నెల పొడవునా నక్త వ్రతాన్ని ఆచరిస్తారు.
మిగిలిన రోజుల్లో చేసే ఉపవాసం ఒక ఎత్తయితే, కార్తీక పున్నమి రోజున చేసే ఉపవాసం మరొక ఎత్తు.
కార్తీక పున్నమి నాడు ఉపవాసం చేయడం విశిష్ట ఫలదాయకమని పురాణాలు చెబుతున్నాయి.
దారిద్య్ర బాధల విముక్తి కోసం కార్తీక మాసంలో శివకేశవులను పూజించడం వల్ల సత్పలితాలు సిద్ధిస్తాయని అంటారు.
కార్తీక సోమవారం నాడు పగలంతా భోజనం చేయకుండా ఉపవాసంతో గడిపి సాయంత్రం వేళ శివాభిషేకం చేసి నక్షత్ర దర్శనం అయ్యాక తులసి తీర్థాన్ని మాత్రమే సేవించడం ఈ ఉపవాస విధం. ఇలా చేయడం సాధ్యం కాని వాళ్లు ఉదయం పూట యథా ప్రకారం స్నాన, దాన, జపాలను చేసి మధ్యాహ్నం భోజనం చేసి రాత్రికి మాత్రమే శివతీర్థాన్నో, తులసి తీర్థాన్నో ఏదో ఒకటి మాత్రమే తీసుకోవాలి. ఇలా చేయడాన్ని ఏకభుక్తం అంటారు.
లక్ష్మీదేవికి ప్రీతిపాత్రమైన శ్రావణ మాసం అంటే శివుడికి ఎంత ఇష్టమో.. శివుడికి ప్రీతిపాత్రమైన కార్తీక మాసం అంటే లక్ష్మీదేవికీ అంతే ఇష్టం.
అందుకే శ్రావణ మాసంలో శివుడికి, కార్తీక మాసంలో లక్ష్మీదేవికి విశేష పూజలు నిర్వహిస్తారు.
కార్తీక పున్నమి రోజున ఆవుపాలతో వండిన పాయసాన్ని శివకేశవులకు, లక్ష్మీదేవికి నివేదించిన అనంతరం ఆ ప్రసాదాన్ని స్వీకరించే వారికి, మరియు ఫలాన్ని సేవించే వారికి ఆయురారోగ్యాలు సిద్ధిస్తాయని పురాణాలు చెబుతున్నాయి.
సిక్కు మత వ్యవస్థాపకుడు గురునానక్‍ జన్మించినది కూడా కార్తీక పున్నమి నాడే కావడంతో ఈరోజును సిక్కులు అత్యంత పవిత్ర దినంగా భావిస్తారు.
నానక్‍ మార్గాన్ని అనుసరించే ‘నానక్‍పంథీ’ హిందువులు కూడా నానక్‍ జయంతి రోజున గురుద్వారాలను దర్శించుకుని ఆధ్యాత్మిక కార్యక్రమాల్లో పాల్గొంటారు.
నానక్‍ జయంతిని సిక్కులు గురుపరబ్‍నీ, ప్రకాశ్‍ పర్వ అని కూడా అంటారు.
కార్తీక పున్నమి జైనులకు కూడా అత్యంత పవిత్రమైన రోజు.
హిందువుల మాదిరిగానే జైనులు కూడా వర్ష రుతువులో చాతుర్మ్యాసం పాటిస్తారు.
చాతుర్మ్యాసం ముగిసిన తరువాత కార్తీక పున్నమి రోజున గుజరాత్‍లోని శత్రుంజయ పర్వతంపై వెలిసిన జైన క్షేత్రం ఆదినాథ్‍ ఆలయంలో ప్రార్థనలు జరుపుతారు.
ఇక్కడకు చేరుకోవడానికి దుర్గమమైన పర్వత మార్గంలో సుమారు రెండు వందల కిలోమీటర్ల మేర యాత్ర చేస్తారు.
ఈ యాత్రనే శత్రుంజయ తీర్థయాత్ర అంటారు.
జైనుల తొలి తీర్థంకరుడైన ఆదినాథుడు ఇక్కడి నుంచే తొలి ప్రబోధం చేసినందున లక్షలాది మంది జైన సన్యాసులు కార్తీక పున్నమి రోజున ఇక్కడకు చేరుకుని ప్రార్థనలు చేస్తారు.
కార్తీక మాసంలో నెల పొడవునా దీపారాధన చేయడం మంచిదని శాస్త్రాలు చెబుతున్నాయి.
నెల పొడవునా కుదరకుంటే, కనీసం శుక్లపక్షంలోని తొలి ఐదు రోజులూ, కృష్ణ పక్షంలోని తొలి ఐదు రోజులూ మొత్తం పదిరోజులైనా ఈ నెలలో దీపారాధన చేయాలని, దీనివలన ఆయురారోగ్య, ఐశ్వర్యాలు ప్రాప్తిస్తాయని శాస్త్ర వచనం.కార్తీక మాసంలో నదీస్నానం,
దీపదానం కూడా విశేష ఫలాన్ని ఇస్తాయి.
కార్తీక సోమవారాలలో ఉపవాసం వ్రతం ఆచరించే వారు ఈ నెల పొడవునా శుద్ధ
సాత్విక ఆహారం మాత్రమే స్వీకరిస్తారు.
ఉపవాస వ్రతం పాటించే వారికి ఉల్లిపాయలు, వెల్లుల్లి వంటి తామసిక పదార్థాలు పూర్తిగా నిషిద్ధమని పెద్దలు చెబుతున్నారు.
ఉపవాస వ్రతం ఆచరించే వారు కార్తీక మాసంలో నెల పొడవునా నిత్య పూజలతో పాటు, శివ పురాణం, కార్తీక పురాణాల పారాయణం చేయడం వల్ల విశేష ఫలితం కలుగుతుందని అంటారు.
ఒకసారి వశిష్టుడు సిద్ధాశ్రమానికి వెళ్తూ దారిలో జనక మహారాజును కలిశాడు. జనకుడు ఆయనను ఆదరించి, ప్రజలందరికీ సులభంగా పుణ్యం వచ్చే మార్గాన్ని, అందులోనూ వినగానే పుణ్యం వచ్చే మార్గం ఏదైనా ఉంటే చెప్పాలని వశిష్టుడిని అడిగాడు. అప్పుడు వశిష్టుడు జనకుడికి కార్తీక మహాత్మ్యం గురించి వివరించాడు. కార్తీక పురాణాన్ని ఎవరైనా వింటే చాలు అది చెప్పిన వారికి, విన్న వారికి పుణ్యం కలుగుతుందన్నాడు.
దానధర్మాలు చేయడానికి, వ్రతాలు, హోమాలు ఆచరించడానికి కూడా కార్తీక మాసం చాలా అనుకూలమైన మాసం.
కార్తీక సోమవారాల్లో కానీ, ఏకాదశి, పున్నమి రోజుల్లో కానీ రుద్రాభిషేకం, మహా మృత్యుంజయ హోమం చేయడం వల్ల అపమృత్యు భయం, వ్యాధిపీడ తొలగి మనోస్థైర్యం చేకూరుతుంది.
కార్తీక ఏకాదశి శ్రీసత్యనారాయణ స్వామి వ్రతం ఆచరించడానికి అద్భుతమైన రోజు.
కార్తీక మాసంలో పురోహితులకు దీపదానం చేయడంతో పాటు, యథాశక్తి గోదానం, భూదానం, హిరణ్య దానం వంటివి కూడా చేయవచ్చు.
అలాగే. ఈ నెలలో గోసేవ, అనాథ సేవ వంటి కార్యక్రమాలు చేపట్టడం, అన్న సమారాధన చేయడం వంటి విశేష ఫలాన్నిస్తాయని పురాణాలు చెబుతున్నాయి.
కార్తీక మాసంలో వన భోజనాలు చేయడం ఆనవాయితీగా వస్తున్న ఆచారం.
ఎందరో దేవతలు వనాలలో, కొండకోనల్లో వెలుస్తారు.
సుప్రసిద్ధ శైవ, వైష్ణవ క్షేత్రాలు కూడా చాలా వరకు ఇలా కొండకోనల్లో, దుర్గమారణ్యాలలో వెలసినవే.
అందువలన వనభోజనాలు చేయడం దేవతా ప్రీతికరమని ప్రతీతి.
మానవాళి మనుగడకు పత్రహరితమే కీలకమని చెప్పడంతో పాటు, వృక్షోరక్షిత రక్షిత అని పిలుపునివ్వడం కార్తీక వన భోజనాల వెనుక ఉన్న ఆంతర్యం.
విష్ణువుకు ప్రీతికరమైన ఉసిరిచెట్టు కింద పనస ఆకుల విస్తరిలో భోజనాలు చేయడం కార్తీక వన భోజనాలు సంప్రదాయం.
ఏడాదిలో మరే నెలలోనూ లేనట్టుగా కార్తీక మాసంలోనే ఎందుకు వన భోజనాలు చేస్తారనేది పెద్దలు చెప్పే విశేషం ఏమిటంటే.. శ్రావణ, భాద్రపదాల్లో విశేషంగా వర్షాలు కురుస్తాయి.
శరదృతువులో వచ్చే ఆశ్వయుజ, కార్తీక మాసాల్లో భూమి నుంచి కొత్త మొలకలు మొలకెత్తుతాయి.
వన భోజనాల సమయంలో ఆయుర్వేద
మూలికా వైద్యం తెలిసిన అనుభవజ్ఞులు ఈ మొక్కల ఉపయోగాన్ని, వాటి వల్ల కలిగే ఫలితాలను విశదీకరించేవారు.
ప్రత్యక్షంగా చూసి తెలుసుకోవడం వల్ల చదువు సంధ్యలు లేని పామరులు సైతం వైద్య మర్మాలను వన భోజనాల సమయంలో గ్రహించగలిగే వారు.
మొక్కల వల్ల ఒనగూడే ప్రయోజనాన్ని తెలుసుకోవడం వల్ల, వాటి పట్ల గౌరవంగా మసులుకునే వారు.
ప్రకృతిని, వృక్షాలను ప్రేమించే లక్షణాన్ని పెంపొందించే ఉద్దేశంతో చేపట్టే కార్తీక వన భోజనాలు మనుషుల మధ్య సామరస్యానికి కూడా దోహదపడతాయి.
శివతత్త్వం
సంపాదకీయం
ఆనందంగా జీవించడం.. అందరినీ ప్రేమించడం
ఆదరంగా కనికరించడం.. సమత.. మమతలతో పరవశింపచేయడం..
ఇదే శివతత్త్వం. ఇదే సదాశివుని వ్యక్తిత్వం.
సనాతనమైన శివతత్త్వం ఇప్పుడు ఆధునిక వ్యక్తిత్వ వికాస సూత్రమై విరాజిల్లుతోంది.
ఆనందకరమైన జీవనానికి అందమైన బాటలు వేస్తోంది.
పరమశివుని తత్త్త్వం సామాన్య మానవుని వ్యక్తిత్వానికి దగ్గరగా ఉంటుంది.
శివుని దృష్టిలో అందరూ సమానమే.
రాజైనా, పేదైనా, మిత్రుడైనా, శత్రువైనా, చక్రవర్తి అయినా, భిక్షగాడైనా శివుని దృష్టిలో అంతా ఒక్కటే.
దైవాల్లో పరమశివుని అంతటి భక్త వశంకరుడు మరొకరు లేరు.
‘నమస్తే సదాశివా!’ అంటే చాలు..ముల్లోకాలూ రాసిచ్చేస్తాడు.
ఆ పాదాలను ఆశ్రయిస్తే హృదయానికి హత్తుకుని గుండెల్లో దాచుకుంటాడు.
రాక్షసుడైనా సరే.. తనను ఆశ్రయిస్తే యథాలాపంగా ప్రేమించేస్తాడు.
సర్వసృష్టి సమానత్వమే శివతత్త్వం.
శివతత్త్వమంటే ప్రేమతత్త్వమే.
ఆ ప్రేమకు హద్దుల్లేవు. షరతులు లేవు.
లింగాన్ని ఆలింగనం చేసుకుని ‘హే.. శివా!’ అని పిలిచిన పసివాడి కోసం పరుగున వెళ్లి యముడి మరణ శాసనాన్నే తిరగరాశాడు.
ఇప్పుడు అందరిదీ ఒకటే సమస్య..
అది- ఒకడు మంచివాడే.. కానీ మేకవన్నె పులి.
ఇంకొకడు సమర్థుడే.. కానీ స్వార్థపరుడు.
మరొకడు సహృదయుడే.. కానీ మూర్ఖుడు.
అటువంటప్పుడు ఇలాంటి వాళ్లతో ఎలా ఉండాలి?. వీళ్లని ఎలా ప్రేమించాలి? ఎంతమేరకు ద్వేషించాలి?.
ఈ ప్రశ్నలకు శివతత్త్వమే జవాబు.
‘‘ఎదుటి వాళ్లు ఎలాంటి వాళ్లయినా సరే.. హృదయపూర్వకంగా ప్రేమించు. ఆ ప్రేమను నిలుపుకోవడం, నిలుపుకోలేకపోవడం అవతలి వారి సమస్య’’.
ఇదే శివతత్త్వం.
శివతత్త్వాన్ని ఆకళింపు చేసుకోవడం అంటే మనం పరమశివుడిలా మారిపోవడం.
- కుమార్‍ అన్నవరపు
రాజేశ్వరి అన్నవరపు
ఉత్తరాయణం
ఇంత కథ ఉందా?
అక్టోబరు సంచికలో ముఖచిత్ర కథనం బాగుంది. విజయదశమి సందర్భంగా విజయవాడ కనకదుర్గమ్మ వారి ఆలయ క్షేత్ర పాశస్త్యం గురించి మునుపెన్నడూ వినని, తెలియని, చదవని విషయాలు తెలుసుకున్నాం.
మన విజయవాడ క్షేత్రం వెనుక ఇంత విశేషం ఉందా? అని ఆశ్చర్యమేసింది. కథనం ఎంతగానో చదివించింది. ఇలాంటి కథనాలు తరచుగా అందించండి.
- అమర్‍, నందీశ్వరరావు, నాగరాజారావు, విజయవాడ, ఉమాపతి, ఆర్‍.వెంకటాద్రి- హైదరాబాద్‍, మరికొందరు పాఠకులు
యువ ఔత్సాహిక దర్శకుడు దీపక్‍రెడ్డి రూపొందించిన ‘మనసానమ:’ షార్ట్ఫిల్మ్ ప్రపంచవ్యాప్తంగా వందలాది అవార్డులు గెలుచుకోవడం అబ్బురమనిపించింది.
రివర్స్ స్క్రీన్‍ప్లే టెక్నిక్‍తో రూపొందిన ఈ సినిమాను.. మీ పత్రికలో వచ్చిన కథనం చదివిన తరువాతే చూశాం. చాలా బాగుంది.
- ఆల చక్రవర్తి, కె.లలిత, చందర్‍, కర్నూలు
అభ్యంగనం..నలుగు
మన ప్రాచీన ఆచారాలను తెలియచెప్పింది.. ఈ మాసం ఆరోగ్యభాగ్యం శీర్షిక. శరీరానికి అభ్యంగన స్నానం, నలుగు పెట్టుకోవడం వల్ల కలిగే లాభాలను బాగా వివరించారు.
- చంద్రశేఖర్‍, హైదరాబాద్‍
దేదీప్యం..కార్తీకదీపం
2022- నవంబరు 1, మంగళవారం, కార్తీక శుద్ధ అష్టమి నుంచి
2022- నవంబరు 30, బుధవారం, మార్గశిర శుద్ధ సప్తమి వరకు..
నవంబరు మాసం కార్తీక - మార్గశిర మాసాల కలయిక. ఆంగ్లమానం ప్రకారం ఇది పదకొండవ నెల.
తెలుగు పంచాంగం ప్రకారం చైత్రాది మాస పరిగణనలో కార్తీక మాసం ఎనిమిదవది.
ఈ మాసంలోని నవంబరు 23వ తేదీ వరకు కార్తీక మాస తిథులు. తదుపరి నవంబరు 24 నుంచి మార్గశిర మాసం ఆరంభమవుతుంది.
కార్తీక దీప సొబగులతో ఈ మాసం ఆధ్యాత్మిక కాంతులు విరజిమ్ముతుంది.
తిరుమల శ్రీవారి పుష్ప యాగ మహోత్సవం, శివ-కేశవుల పూజలు, సుబ్రహ్మణ్య షష్ఠి, క్షీరాబ్ది ద్వాదశి వంటివి ఈ మాసం ప్రత్యేకం..
శ్రీశుభకృతు నామ సంవత్సరం-కార్తీకం-మార్గశిరం-శరదృతువు- దక్షిణాయణం
ఆశ్వయుజం ముగియడంతోనే వానలకు తెరపడుతుంది. కార్తీక మాసం ప్రవేశిస్తూనే శీతల గాలులు పలకరిస్తాయి.
శీతాకాలానికి ఇది ఆరంభ మాసం. ఈ కాలంలో చలి వణికిస్తుంది. మనిషి శారీరక ఆరోగ్యం తడి-పొడి వాతావరణంతో అంతా నజ్జు నజ్జుగా ఉంటుంది.
అందుకే ఈ మాసం పొడవునా మనం ఆచరించాల్సిన పద్ధతులకు సంబంధించి మన పెద్దలు వివిధ వ్రతాలు, పూజా నియమాలను ఏర్పరిచారు.
ఇవన్నీ ఆరోగ్యదాయకమైనవి. వణికించే చలిలో ఇక్కలాక్కుపోయే శరీరానికి ఉత్తేజాన్ని, వేడిని కలిగించే విధంగా ఆయా వ్రత నియమాలు విధించారు.
వాటిని ఆచరించడం ద్వారా, ఆ వ్రత, పూజా విధుల్లో భాగంగా భగవంతునికి వివిధ నైవేద్యాలు నివేదించి.. తిరిగి వాటిని మహా ప్రసాదంగా స్వీకరించడం ద్వారా మనిషికి శారీరక, మానసిక ఆరోగ్యం చేకూరుతుంది.
కార్తీక మాసాన్నే కౌముదీ మాసం అనీ అంటారు. కౌముది అంటే వెన్నెల. పిండారబోసినట్టు ఈ నెలంతా వెన్నెల వెలుగులు పరుచుకుని ఉంటాయి.
భువిలో జ్యోతులుగా వెలిగే దీపాలు ఆ వెన్నెల వెలుగులకు మరింత శోభను చేకూరుస్తాయి.
ఒకపక్క ఇల కార్తీక దీపాలు.. మరోపక్క అల ఆకాశంలో వెన్నెల కాంతులు.. ప్రకృతి శోభాయమానాన్ని వర్ణించడానికి ఇంతకంటే అందమైన దృశ్యం మరేదైనా ఉంటుందా?.
కార్తీక స్నానాలు ఈ మాసపు ప్రధాన విధాయకృత్యం. తెల్లవారుజామునే సముద్ర, నదీ స్నానాలు ఆచరించాలి.
ఇలా చేయడం ద్వారా ఆ నీటిలోని లవణాలు, పోషకాలు ఒంటికి బాగా పడతాయని, తద్వారా శీతాకాలానికి అనుగుణంగా శరీర ఉష్ణోగ్రతలు మారతాయని అంటారు.
కార్తీకం శివారాధన మాసం. మాధవుడికీ ప్రీతికరమైన నెల ఇది. పూర్తిగా ఈ నెలంతా శివ, వైష్ణవారాధనకు అనువైనది.
కార్తీక మాసం పొడవునా వ్రతాలే. ఆధ్యాత్మికంగానే కాక.. ఆరోగ్యపరంగానూ ఇవెంతో మేలు చేస్తాయి. ఒక కాయ, ఒక మొక్క కార్తీక మాసంలో విశేషంగా పూజలందుకుంటాయి.
అవే- ఉసిరి, తులసి. తులసిని ఈ మాసమంతా ఉదయాన్నే పూజించడంతో పాటు ఉసిరిని ఆహారంలో ఒక భాగం చేసుకోవాలని అంటారు.
ఉసిరికాయ వ్యంజనంగా పులగం తిన్న వారికి, మోదుగ ఆకుల్లో భోజనం చేసే వారికి, తెల్లవారుజామునే గోపూజ చేసే వారికి అఖండ పుణ్యం ప్రాప్తిస్తుందని అంటారు.
తెలుగు మాసం ప్రకారం కార్తీక మాసం సంవత్సరంలో ఎనిమిదివ మాసం. మత్స్య పురాణంలో కార్తీక మాస విశేషాల గురించి విపులంగా వివరించారు.
ఈ పురాణ కథనం ప్రకారం ఈ నెలలో ఇంటి నిర్మాణం శుభకరం. ఈ మాసంలో ఇంటి నిర్మాణాన్ని ప్రారంభిస్తే ధనధాన్య లాభాలు కలుగుతాయని అంటారు. ఇంకా ఈ మాసం విశేషాల్లోకి వెళ్తే..•
కార్తీక శుద్ధ అష్టమి
నవంబరు 1, మంగళవారం
నవంబరు మాసం ఆరంభ తిథి ఇది. కార్తీక శుద్ధ అష్టమి నాడు గోపూజ చేయాలని, ఇది మిక్కిలి పుణ్యప్రదమని ఆయా వ్రత గ్రంథాలలో ఉంది. స్మ•తి కౌస్తుభంలో ఈ వ్రత నియమాల గురించి వివరించారు. అలాగే, ఈనాడు గోపాష్టమి నిర్వహించే ఆచారం కూడా కొన్ని ప్రాంతాలలో ఉంది. దుర్గాష్టమి వ్రతాన్ని కూడా ఈనాడు ఆచరిస్తారు.
కాగా, నవంబరు 1.. ఆంధప్రదేశ్‍ అవతరణ దినోత్సవం. ఇంకా తిరుమల శ్రీ వేంకటేశ్వరస్వామి వారి పుష్పయాగ మహోత్సవం కూడా ఈనాడే.
కార్తీక శుద్ధ నవమి
నవంబరు 2, బుధవారం
కార్తీక శుద్ధ నవమి.. మన పంచాంగాల ప్రకారం ‘కృత యుగాది’ దినం.
యుగాలలో కృతయుగం శ్రేష్ఠమైనది. దీని కాల పరిమితి పదిహేడు లక్షల ఇరవై ఎనిమిది వేల మానవ సంవత్సరాలు.
అలాగే ఈనాడు నదీ, సముద్ర స్నానం చేయడం గొప్ప ఫలాన్ని ఇస్తుందని శాస్త్ర వచనం.
ఆమాదేర్‍ జ్యోతిషీ అనే గ్రంథంలో మాత్రం- ఈనాడు దుర్గా నవమి ఆచరించాలని ఉంది.
తిథి తత్వం అనే మరో గ్రంథం ప్రకారం- ఈనాడు చండీపూజ చేయాలని ఉంది.
ఇవి రెండూ అమ్మవారి ఆరాధనకు సంబంధించినవే కావడం విశేషం.
మొత్తానికి మన పంచాంగ కాలమే ప్రమాణం కాబట్టి ఈనాటి తిథిని కృత యుగాదిగానే ఆచరించాలి.
తెలుగు క్యాలెండర్లలో కార్తీక శుద్ధ నవమిని అక్షయ నవమిగా పేర్కొన్నారు.
కార్తీక శుద్ధ దశమి
నవంబరు 3, గురువారం
కార్తీక శుద్ధ దశమి నాడు కొన్ని వ్రతాలు ఆచరించాలని ఆయా వ్రత గ్రంథాలలో నిర్దేశించారు. చతుర్వర్గ చింతామణిలో ఈనాడు సార్వభౌమ వ్రతం, రాజ్యాప్తి దశమి వ్రతం వంటివి ఆచరించాలని ఉంది.
కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశి
నవంబరు 4, శుక్రవారం
కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశిని ఉద్దాన ఏకాదశి, దేవుత్తన ఏకాదశి, ప్రబోధిని ఏకాదశిగానూ పిలుస్తారు.
ఇది విష్ణుమూర్తికి అత్యంత ప్రీతికరమైన తిథి. ఆషాఢ మాసంలో వచ్చే ఆషాఢ శుద్ధ ఏకాదశితో ప్రారంభమయ్యే చాతుర్మాసం కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశితో ముగుస్తుంది.
మొత్తం ప్రతి పదిహేను రోజులకు ఒకసారి వచ్చే ఏకాదశుల్లో ఆషాఢ శుద్ధ ఏకాదశి, కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశి విశిష్టమైనవి. అత్యంత ప్రశస్తమైనవి. ఆషాఢ శుద్ధ ఏకాదశిని శయన ఏకాదశి అని కూడా అంటారు.
అంటే, ఆనాడు పాల సముద్రంలో శేష తల్పంపై విష్ణువు నిద్రకు ఉపక్రమిస్తాడు.
అప్పటి నుంచి తిరిగి కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశి నాడు.. అంటే ఈనాడు నిద్ర లేస్తాడు.
అందుచేత, విష్ణువు నిద్రలేచిన దినం కాబట్టి కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశిని ప్రబోధిన్యేకాదశి అని కూడా అంటారు.
ఈనాడు కాయ ధాన్యాలతో చేసిన ఆహారం ఏదీ కూడా తినకూడదని వ్రత నియమం. ఫలాలు మాత్రమే తీసుకోవాలి.
మహారాష్ట్రలోని పండరీపురంలో విఠలుని ఆలయంలో కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశి నాడు ఉత్సవాలు అత్యంత వైభవంగా నిర్వహిస్తారు.
పండరి భక్తులు అనేక మంది ఇక్కడకు కాలినడకన పాదయాత్రగా చేరుకుంటారు.
ఇంకా స్మ•తి కౌస్తుభం, చతుర్వర్గ చింతామణి అనే వ్రత గ్రంథాలను బట్టి ఈనాడు ఆచరించాల్సిన వ్రతాలు ఇంకా అనేకం ఉన్నాయి.
కార్తీక శుద్ధ ద్వాదశి
నవంబరు 5, శనివారం
కార్తీక శుద్ధ ద్వాదశి అనేక వ్రతాలకు ఆరంభ, ముగింపు దినం. ఈ తిథి నాడు అనేక వ్రతాలను ఆచరించాలనే నియమం ఉండటాన్ని బట్టి ఇది విశిష్టమైన దినంగా భావించాలి.
కాగా, కార్తీక శుద్ధ ద్వాదశి తిథి చిల్కు ద్వాదశిగా ప్రసిద్ధి. తులసీ వ్రతాన్ని ఈనాటి నుంచే ఆరంభించాలి. వివిధ వ్రత గ్రంథాలలో ఈ తిథిని మథన ద్వాదశిగా పేర్కొన్నారు.
క్షీర సముద్రాన్ని కార్తీక శుద్ధ ద్వాదశి నాడే దేవతలు మథించారని (చిలకడం), అందుకే ఇది మథన ద్వాదశి దినం అయ్యిందని అంటారు.
దీనినే మన తెలుగు నాట ‘చిల్కు (చిలుకు) ద్వాదశి’గా వ్యవహరిస్తారు. మథించడాన్నే చిలకడం అని కూడా అంటారు.
అలాగే క్షీర సముద్ర మథన సంబంధ పర్వం కా•ట్టే కార్తీక శుద్ధ ద్వాదశిని క్షీరాబ్ధి ద్వాదశిగా కూడా వ్యవహరిస్తారు.
కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశి నాడు విష్ణువు క్షీరాబ్ధి నుంచి బయల్దేరి కార్తీక శుద్ధ ద్వాదశి నాటికి తులసీ బృందావనానికి చేరుకుంటాడు.
కాబట్టి ఈ తిథి నాడు తులసి మొక్కను విశేషంగా పూజించే ఆచారం ఉంది. ఈ కారణంగానే ఈనాడు ఆచరించే పూజను తులసీ వ్రతం అంటారు.
అలాగే తులసీ కల్యాణం నిర్వహించే ఆచారం కూడా కొన్ని ప్రాంతాలలో ఆచారంగా ఉంది. కార్తీక శుద్ధ ద్వాదశిని కొన్ని వ్రత గ్రంథాలలో యోగిని ద్వాదశిగా కూడా పేర్కొన్నారు.
ఇంకా విభూతి ద్వాదశి, గోవత్స ద్వాదశి, నీరాజన ద్వాదశి అనే పేర్లతో కూడా ఈనాడు వ్రతాలు ఆచరించే సంప్రదాయం వివిధ ప్రాంతాలలో ఉంది.
ఈ వ్రతాల నియమాలన్నీ చతుర్వర్గ చింతామణి అనే గ్రంథంలో వివరంగా ఉన్నాయి. కాగా, ఈనాటితో చాతుర్మాస వ్రతం పరిసమాప్తి అవుతుంది. ఈనాడు ప్రదోష వ్రతాన్ని కూడా ఆచరిస్తారు.
కార్తీక శుద్ధ త్రయోదశి
నవంబరు 6, ఆదివారం
కార్తీక శుద్ధ త్రయోదశి శని త్రయోదశి తిథి. శనిదేవునికి, శివుడికి ప్రీతికరమైన తిథి ఇది. ఈనాడు శని త్రయోదశి పూజలు విశేషంగా నిర్వహిస్తారు.
శనిదేవుడిని విశేషంగా పూజిస్తారు. అలాగే గో త్రిరాత్ర వ్రతం ఈ తిథి నాడే ఆచరించాలని చతుర్వర్గ చింతామణి అనే గ్రంథంలో ఉంది.
కార్తీక శుద్ధ చతుర్దశి
నవంబరు 7, సోమవారం
కార్తీక శుద్ధ చతుర్దశి వైకుంఠ చతుర్దశిగా ప్రసిద్ధి. శివ కేశవుల మధ్య భేదం లేదని చాటడానికి ఈ తిథి ఒక నిదర్శనం.
కార్తీక మాసం సహజంగానే శివకేశవులకు ఇష్టమైన మాసం. ఈనాడు విష్ణుమూర్తి శంకరుడిని పూజించాడని అంటారు.
విష్ణువు వైకుంఠం నుంచి బయల్దేరి వారణాసికి వెళ్లి స్వయంగా శివుడిని ఈనాడు పూజించాడని ఆయా వ్రత గ్రంథాలలో, పురాణాలలో ఉంది.
కాబట్టి ఇది శైవులకు, వైష్ణవులకు కూడా పవిత్రమైన పర్వదినం.
కార్తీక శుద్ధ పౌర్ణమి
నవంబరు 8, మంగళవారం
కార్తీక పౌర్ణమిని ఆధారంగా చేసుకుని అనేక నానుడులు వ్యావహారికంలో ఉన్నాయి. ‘కర్ణుడు చనిపోయాక భారతం లేదు.
కార్తీక పౌర్ణమి వెళ్లాక వానలు లేవు’ అని తెలుగు రాష్ట్రాలలో ఒక నానుడి బాగా వ్యాప్తిలో ఉంది. ఈనాటితో ఇక, వానలుండవు. చలిమంచు తెరలు దట్టంగా కమ్ముకుంటాయి. శీతాకాలం పరాకాష్టకు చేరుకుంటుంది.
కార్తీక శుద్ధ పూర్ణిమ ఎన్నో విధాలుగా ప్రాశస్త్యమైనది. ఈనాడు మార్కండేయ పురాణాన్ని దానం చేస్తే పౌండరీక యజ్ఞం చేసినంత ఫలం కలుగుతుందని శాస్త్ర వచనం.
కార్తీక పూర్ణిమ నాడు కార్తీక పూర్ణిమ వ్రతం కూడా ఆచరిస్తారు. వ్రతాలలోనే గొప్ప వ్రతమిది. తెలుగు నాట ఈనాడు చలిమిడి చేస్తారు. పార్వతీదేవి కూడా ఒకనాడు కార్తీక పూర్ణిమ వ్రతం ఆచరించిందని అంటారు. మహిషాసురుడితో యుద్ధం చేసే సమయంలో పార్వతి (దుర్గ) తనకు తెలియకుండానే ఒక శివలింగాన్ని బద్దలుగొట్టిందట. ఆ పాపం పోవడానికి ఆమె ఒకానొక కార్తీక పూర్ణిమ నాడు శివారాధన చేసిందట. దీంతో దోష పరిహారం జరిగింది.
కార్తీక మాసం అంటేనే దీపోత్సవ మాసం. దీపకాంతులు జ్ఞానాన్ని ప్రసాదిస్తూ నలుదిశలు వెలుగొందుతుంటాయి. కార్తీకమంతా వెలిగే కార్తీక దీపం కార్తీక శుద్ధ పూర్ణిమ నాడు మరింత దేదీప్యమానం అవుతుంది. కార్తీక పూర్ణిమ ఒక విధంగా దీపాల పండుగ వంటిదే. అదీ నిండు పున్నమి నాడు జరిగే దీప వేడుక ఇది. ‘ఈనాటి రాత్రి స్త్రీలు తులసి చెట్టు వద్ద 720 దూది వత్తులు నేతిలో ముంచి పెద్ద దీపం వెలిగిస్తార’ని కొఠారీస్‍ హిందూ హాలీడేస్‍ అనే గ్రంథంలో ఈ పర్వం గురించి వివరించారు. కార్తీక శుద్ధ పూర్ణిమ నాడే ఈశ్వరుడు త్రిపురాసురుడనే రాక్షసుడిని సంహరించాడు. శివుడికి, త్రిపురాసురుడికి మధ్య మూడు రోజుల పాటు కఠోర యుద్ధం జరిగింది. ఎట్టకేలకు శివుడు త్రిపురాసురుడిని సంహరించడంతో దేవలోకమంతా ఆయనను ఘనంగా స్తుతించింది. ఈ విజయ చిహ్నంగానే కార్తీక పూర్ణిమ నాడు దీపాల పండుగను జరుపుకుంటారని కొందరు వ్రతకారుల అభిప్రాయం. అలాగే, ఈ దినం త్రిపురాసురుడిని సంహరించిన దినం కాబట్టి ఈ పూర్ణిమను త్రిపుర పూర్ణిమ అని కూడా అంటారు. ఈనాడు శివుడి గౌరవార్థం పూజలు నిర్వహిస్తారు. మునిమాపు వేళ తులసి కోట వద్ద దీపాలు వెలిగించాలి. ఈ దీపాలు వెలిగించేది కొన్ని ప్రాంతాల్లో మహిళలు అయితే, వాటి వద్ద పూజలు చేసేది మాత్రం పురుషులు.
కార్తీక శుద్ధ పూర్ణిమ నాడు పలుచోట్ల జ్వాలా తోరణ ఉత్సవం నిర్వహిస్తారు. ఇంకొన్ని చోట్ల ఈ తిథి నాడు శివాలయానికి ఎదుట రెండు స్తంభాలు పాతి అడ్డంగా ఒక దూలాన్ని కడతారు. ఎండు గడ్డిని ఆ మూడింటి చుట్టూ దట్టంగా చుడతారు. దానికి నిప్పంటిస్తారు. ఆ గడ్డి ప్రజ్వలంగా మండుతుండగా శివుడిని, పార్వతిని ఒక పల్లకిలో ఉంచి దాని కిందుగా మూడుసార్లు తిప్పుతారు. ఈ సందర్భంగా మండుతున్న గడ్డిని కొందరు రైతులు పెనుగులాడి బయటకు లాగుతారు. అలా దక్కించుకున్న గడ్డిని వెంటనే తమ పశువులకు మేతగా వేస్తారు. మరికొందరు ఆ గడ్డిని తమ గడ్డిమేట్ల లోపల దూర్చి దాచివేస్తారు. ఆ గడ్డి తిన్న పశువులు భద్రంగా ఉంటాయని, బాగా పాలు ఇస్తాయని విశ్వాసం.
పార్వతీదేవి మొక్కు ఫలితంగా జ్వాలా తోరణ ఉత్సవం ఏర్పడిందని పురాణాలను బట్టి తెలుస్తోంది. అయితే, ఆమె చేసిన సహగమన ప్రయత్నానికి ఈ ఉత్సవం ఒక సూచనమని అంటారు. సహగమనం అంటే అందరికీ సందేహం రావచ్చు. దీని వెనుక నేపథ్యమిదీ.
ఒకనాడు శివుడు రాక్షసులను చంపడానికి వెళ్లి చాలా కాలం వరకు తిరిగి రాలేదు. ఎంత ప్రయత్నించినా ఆయన క్షేమ సమాచారం పార్వతికి లభించలేదు. దీంతో తన భర్త యుద్ధంలో మరణించి ఉంటాడని ఆమె భావించింది. ఆ సందర్భంలో ఒక కార్తీక పౌర్ణమి నాడు ఆమె సహగమనానికి సిద్ధిమైందని అంటారు. అలాగే, రాక్షసులను జయించి వచ్చిన శివుడికి దృష్టి దోష పరిహారార్థం ఏర్పాటు చేసిన విజయచిహ్నమే ఈ పర్వమనే మరో కథ కూడా ప్రచారంలో ఉంది.
గురునానక్‍ జయంతి దినం కూడా ఈనాడే. అలాగే, తెలుగు వారి ఆరాధ్య దైవం పుట్టపర్తి సత్యసాయిబాబా జయంతి పుణ్యతిథి కూడా ఈనాడే.
కార్తీక బహుళ పాడ్యమి
నవంబరు 9, బుధవారం
ఈనాటి నుంచి కార్తీక మాస బహుళ (కృష్ణ) పక్ష తిథులు ఆరంభమవుతాయి. కార్తీక బహుళ పాడ్యమి నాడు అన్నదానం మహా ఫలప్రదం.
అలాగే, ఈ తిథి నాడు లావణ్య వ్యాప్తి వ్రతం చేసే ఆచారం కూడా ఉంది. ఈ వ్రతాన్ని ఒక నెల రోజుల పాటు నిష్టగా చేయాల్సి ఉంటుంది.
కార్తీక బహుళ విదియ
నవంబరు 10, గురువారం
చతుర్వర్గ చింతామణిలో పేర్కొన్న ప్రకారం కార్తీక బహుళ విదియ నాడు భద్ర వ్రతం ఆచరించాలని ఉంది.
ఇది దేవి (అమ్మవారు)కి సంబంధించిన వ్రతంగా తెలియవస్తుంది. ఇదే తిథి నాడు అశూన్య వ్రతాన్ని ఆచరించాలని కూడా అంటారు.
దీనినే చాతుర్మాస్య ద్వితీయ పర్వంగానూ వ్యవహరిస్తారు. ఈ వ్రతం గురించి పురుషార్థ చింతామణి అనే వ్రత గ్రంథంలో వివరించారు.
కార్తీక బహుళ చతుర్ధి
నవంబరు 12, శనివారం
కార్తీక బహుళ చతుర్ధి (చవితి) స్త్రీలకు సౌభాగ్యప్రదమైన వ్రతాలను అందిస్తోంది. వాటిలో కరక చతుర్థి వ్రతం ఒకటి.
ఇది పన్నెండు సంవత్సరాలు, లేదా పదహారు సంవత్సరాలు లేదా జీవితాంతం కానీ ఆచరించాల్సిన వ్రతం.
స్త్రీలకు ఉద్ధిష్టమైన వ్రతమిది. ఈనాడు ఉదయాన్నే స్నానం చేసి మడి బట్టలు కట్టుకుని, నగలు ధరించి వినాయకుడిని పూజించాలి.
గణపతికి పది రకాల పిండి వంటలతో కూడిన పళ్లాలను నివేదించాలి. అనంతరం వాటిని ముత్తయిదువులకు పంచాలి. చంద్రోదయం అయ్యాక చంద్రుడికి అర్ఘ్యం ఇచ్చి భోజనం చేయాలి.
ఈ తిథిని దశరథ చతుర్థిగానూ వ్యవహరిస్తారు. అలాగే, సంకష్ట హర గణపతిని విశేషంగా పూజిస్తారు.
కార్తీక బహుళ షష్ఠి
నవంబరు 14, సోమవారం
కార్తీక బహుళ షష్ఠి నాడు ప్రత్యేకించి ఆచరించాల్సిన పూజలు, వ్రతాల గురించి వ్రత గ్రంథాలలోనూ, పంచాంగాలలోనూ విశేషంగా ఏమీ ప్రస్తావించలేదు.
కాగా, నవంబరు 14 మన భారత తొలి ప్రధాని జవహర్‍లాల్‍ నెహ్రూ జయంతి దినం. ఆయనకు పిల్లలంటే ఎంతో ఇష్టం. చిన్నారులు ఆయనను ‘చాచా నెహ్రూ’గా పిలుచుకుంటారు.
అందుకే నవంబరు 14న ఏటా చిన్నారుల దినోత్సవం నిర్వహిస్తారు.
కార్తీక బహుళ సప్తమి
నవంబరు 15, మంగళవారం
మనకు సంప్రదాయానుసారం వచ్చే అనేక వ్రతాలలో మిక్కిలి విచిత్రమైనవి కొన్ని ఉన్నాయి. వాటిలో పైతామహాకృచ్ఛ వ్రతం ఒకటి.
కార్తీక బహుళ సప్తమి నాడు ఆచరించాల్సిన ఈ వ్రతం గురించి చతుర్వర్గ చింతామణిలో వివరంగా రాశారు. ఇది కొంత ఆశ్చర్యకరమైన వ్రత విధానంతో కూడి ఉన్నది.
ఈ వ్రతాచరణ ప్రకారం- సప్తమి నాడు నీళ్లు, అష్టమి నాడు పాలు, నవమి నాడు పెరుగు, దశమి నాడు నెయ్యి మాత్రమే తిని ఏకాదశి నాడు పూర్తిగా ఉపవాసం ఉండాలని చతుర్వర్గ చింతామణి అనే వ్రత గ్రంథంలో వివరించారు.
కార్తీక బహుళ అష్టమి
నవంబరు 16, బుధవారం
కార్తీక బహుళ అష్టమి వృశ్చిక సంక్రమణ దినం. ఈనాడు కాలాష్టమి వ్రతాన్ని ఆచరిస్తారు. ప్రధానంగా ఈ తిథి దాంపత్యాష్టమిగా ప్రతీతి.
సంవత్సరం పొడవునా వచ్చే వివిధ అష్టమి తిథుల నాడు వివిధ రకాలైన పూలతో శివుడిని పూజిస్తారు.
ఈ క్రమంలో కార్తీక బహుళ అష్టమి నాడు వచ్చే తిథి దాంపత్యాష్టమిగా భావిస్తారు. ఈ వ్రతం చేయాలంటే ప్రతి సంవత్సరంలో వచ్చే అష్టమి నాడు శివుడిని వివిధ రకాల పూలతో పూజించాలని వ్రత నియమం.
అలాగే మరికొన్ని ప్రాంతాల్లో ఈ తిథి నాడు కాలభైరవుడిని పూజిస్తారు. ఇంకా కార్తీక బహుళ అష్టమి నాడు ఆచరించే వ్రతాలలో ప్రథమాష్టమి, కృష్ణాష్టమి, కాలాష్టమి అనేవి కూడా ఉన్నాయి.
ఈ తిథి కాలం నవంబరు 16, 17 తేదీలలో కూడా కొనసాగుతుంది.
కార్తీక బహుళ నవమి
నవంబరు 18, శుక్రవారం
కార్తీక బహుళ నవమి నాడు తిరుచానూరు శ్రీ పద్మావతి తాయార్లకు లక్ష కుంకుమార్చన పూజ వైభవోపేతంగా జరుగుతుంది. ఈనాడే ఆమె బ్రహ్మోత్సవాలకు అంకురార్పణ చేస్తారు.
కార్తీక బహుళ దశమి
నవంబరు 19, శనివారం
కార్తీక బహుళ దశమి నాడు తిరుచానూరు శ్రీ పద్మావతి తాయార్ల బ్రహ్మోత్సవం ప్రారంభమవుతంది. అలాగే, భారత స్వాతంత్య్ర సమరాంగణంలో తొలినాటి వీర వనిత ఝూన్సీ లక్ష్మీభాయి జయంతి దినం కూడా ఈనాడే. ఈమెనే మణికర్ణిక అనే పేరుతోనూ పిలుస్తారు.
ఇంకా భారత తొలి మహిళా ప్రధాని ఇందిరాగాంధీ జయంతి దినం కూడా నవంబరు 19 నాడే. భారతదేశానికి వరుసగా మూడుసార్లు ఆమె ప్రధానమంత్రిగా పనిచేశారు.
కార్తీక బహుళ ఏకాదశి
నవంబరు 20, ఆదివారం
కార్తీక బహుళ ఏకాదశి ఉత్పత్యైకాదశిగా ప్రతీతి. ఏకాదశీ దేవి ఈనాడు ఉత్పత్తి పొందినది. కాబట్టే దీనికి ఆ పేరు వచ్చింది. ఈనాడు ఏకాదశి దేవి మురాసురుడనే రాక్షసుడిని వధించిందని అంటారు. మురాసురుడిని సంహరించిన ఏకాదశిదేవిని మెచ్చిన విష్ణువు, ఆమెను మూడు వరాలు కోరుకొమ్మన్నాడు. దాంతో ఆమె- ‘నా పేరు ఏకాదశి. నేను ఎల్లప్పుడూ మీకు ప్రియురాలిగా ఉండాలి, అన్ని తిథుల్లోనూ నాకు అధిక ప్రాముఖ్యం ఉండాలి, నా తిథి (ఏకాదశి) నాడు ఉపవాసం ఉండి, మిమ్మల్ని (విష్ణువు) ఉపాసించే వారికి మోక్షం ప్రసాదించాలి’ అని మూడు వరాలు కోరుకుంది. దీంతో ఆ మూడు వరాలను విష్ణువు ఆమెకు ప్రసాదించాడు.
కాగా, కార్తీక బహుళ ఏకాదశి నాటి నుంచే ఐదు రోజుల కార్యకలాపం గల కామధేను వ్రతం ఆచరిస్తారని చతుర్వర్గ చింతామణిలో రాశారు. ఇంకొన్ని ప్రాంతాల్లో కార్తీక బహుళ దశమి నాడు పంచగవ్య భక్షనం చేసి కార్తీక బహుళ ఏకాదశి నాడు ఉపవాసం ఉంటారు.
ఈనాటి నుంచే అనురాధ కార్తె ప్రారంభం అవుతుంది.
కార్తీక బహుళ ద్వాదశి
నవంబరు 21, సోమవారం
కార్తీక బహుళ ద్వాదశి నాడు ప్రదోష వ్రతం ఆచరిస్తారు. ఇంకా ఈనాడు యోగీశ్వర ద్వాదశి తిథి అని చతుర్వర్గ చింతామణిలో ఉంది.
ఈనాడు గోపూజ చేయాలని అంటారు. అందుకే దీనిని గోవత్స ద్వాదశిగానూ పిలుస్తారు. దూడతో కూడిన ఆవును పూజించాలని వ్రత నియమం.
కార్తీక బహుళ త్రయోదశి
నవంబరు 22, మంగళవారం
కార్తీక బహుళ త్రయోదశి నాడు యమదీప దానం చేయాలని నియమం. యమునా నదిలో స్నానం చేసి యమునికి తర్పణం విడిస్తే విశేష ఫలాన్నిస్తుందని అంటారు.
అలాగే, ఈనాడు (నవంబరు 22) జగత్ప్రసిద్ధి చెందిన సంగీత విద్వాంసుడు, కర్ణాటక సంగీత గాయకుడు, వాగ్గేయకారుడైన మంగళంపల్లి బాలమురళీకృష్ణ గారి వర్ధంతి దినం.
ఆయన ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఇరవై ఐదు వేలకు పైగా ప్రదర్శనలు ఇచ్చారు. భక్తప్రహ్లాద అనే తెలుగు సినిమాలో ఆయన నారదునిగా నటించారు.
ఆంధప్రదేశ్‍లోని ప్రస్తుత కోనసీమ జిల్లా శంకరగుప్తంలో 1930, జూలై 6న జన్మించిన ఆయన 2016, నవంబర్‍ 22న చెన్నైలో నిద్రలోనే తుదిశ్వాస విడిచారు.
కార్తీక బహుళ చతుర్దశి
నవంబరు 23, బుధవారం
కార్తీక బహుళ చతుర్దశి తిథి సాధారణంగా భౌమవారం (బుధవారం)తో కూడి వస్తే కనుక ఆనాడు చిత్రా చతుర్దశి అంటారు.
అది ఈనాడే. అటువంటి చిత్రా చతుర్దశి నాడు శివుడిని పూజించాలి. చంద్రోదయ సమయంలో తిల తైలంతో స్నానం చేయాలి.
చంద్రాస్తమయ వేళ ఉల్కాదానం చేయాలి. సాయంకాలం వేళ దీపదానం చేయాలి.
ఇది అమావాస్య దినం. కార్తీక మాసంలో ఇది చివరి తిథి.
ఇంకా, ఈనాడు పుట్టపర్తి సత్యసాయిబాబా జయంతి దినం కూడా.
ఇది అమావాస్య దినం. కార్తీక బహుళ అమావాస్యను భగవద్గీత పుట్టిన దినంగాకొందరు కొన్నిచోట్ల భావిస్తారు.
ఉత్తరాదిలోని కొన్ని ప్రాంతాల్లో మార్గశిర శుద్ధ ఏకాదశిని గీతాజయంతిగా జరుపుకుంటారు.
కానీ, కాల గణన ప్రకారం మహా భారత యుద్ధ ప్రారంభ దినం కార్తీక బహుళ అమావాస్య. కార్తీక మాసం, రేవతీ నక్షత్రం నాడు కృష్ణుడు కౌరవుల వద్దకు రాయబారానికి వెళ్లాడు.
కర్ణుడితో కృష్ణుడు మాట్లాడుతూ జ్యేష్ఠా నక్షత్రంతో కూడిన అమావాస్య నాడు యుద్ధం ఆరంభమవుతుందని అంటాడు. ఆ సమయంలో అర్జునుడికి జరిగిన గీతా బోధే భగవద్గీత జయంతి దినం.
కృష్ణుడు అర్జునుడికి చేసిన ఉపదేశమే భగవద్గీత. అది కార్తీక బహుళ అమావాస్య నాటి ఉదయం జరిగింది.
మార్గశిర శుద్ధ పాడ్యమి
నవంబరు 24, గురువారం
మార్గశిర మాసం ఈనాటి నుంచి ఆరంభం. తొలి తిథి మార్గశిర శుద్ధ పాడ్యమి. ఈనాడు తిరుచానూరు శ్రీపద్మావతి తాయారు అమ్మవారి గజవాహనోత్సవం నిర్వహిస్తారు.
ఇక, ఈనాడు గంగా స్నానం చేస్తే కోటి సూర్య గ్రహణ స్నాన తుల్య ఫలం కలుగుతుందని తిథి తత్వం అనే గ్రంథంలో ఉంది. ఈనాడు ధన్య, భద్ర చతుష్టయ వ్రతాలు చేస్తారని చతుర్వర్గ చింతామణిలో ఉంది.
మార్గశిర శుద్ధ తదియ
నవంబరు 26, శనివారం
మార్గశిర శుద్ధ తదియ నాడు ఉమా మహేశ్వర, అనంత తృతీయ, అవియోగ తృతీయ, నామ తృతీయ, ఫలత్యాగ మున్నగు వ్రతాలను ఈనాడు ఆచరించాలని చతుర్వర్గ చింతామణి అనే వ్రత గ్రంథంలో ఉంది.
ఈనాడు రంభా తృతీయ వ్రతం చేస్తారని పురుషార్థ చింతామణి అనే గ్రంథంలో ఉంది.
మార్గశిర శుద్ధ చతుర్థి
నవంబరు 27, ఆదివారం
మార్గశిర శుద్ధ చతుర్థి నాడు పాపదాన కృచ్ఛ చతుర్థి, వరద చతుర్థి, నక్త చతుర్థి నామాంతరం గల వినాయక చతుర్థీ వ్రతాలు చేస్తారని చతుర్వర్గ చింతామణి అనే వ్రత గ్రంథంలో ఉంది.
పురుషార్థ చింతామణి అనే గ్రంథంలో ఈనాడు ఢుంఢి రాజ పూజ చేయాలనీ, ఆ పూజా కార్యంలో శుక్ల తిలలు ఉపయోగించాలని ఉంది.
మార్గశిర శుద్ధ పంచమి
నవంబరు 28, సోమవారం
మార్గశిర శుద్ధ పంచమి నాగపంచమిగా దక్షిణాది ప్రాంతంలో ప్రసిద్ధమై ఉంది. ఈనాడు నాగపూజ చేయాలని స్మ•తి కౌస్తుభం అనే వ్రత గ్రంథంలో ఉంది.
అలాగే, ఈనాడు శ్రీ పంచమీ వ్రతం చేయాలని చతుర్వర్గ చింతామణి చెబుతోంది.
మార్గశిర శుద్ధ షష్ఠి
నవంబరు 29, మంగళవారం
మార్గశిర శుద్ధ షష్ఠిని మన పంచాంగకర్తలు సుబ్రహ్మణ్య షష్ఠి అని పేర్కొంటారు. ఆంధ్ర జన సామాన్యంలో ఇది సుబ్బారాయుడి షష్ఠి అనే వ్యావహరికంలో ఉంది. తమిళులు దీనిని స్కంద షష్ఠి అంటారు. శివుని రెండో కుమారుడైన సుబ్రహ్మణ్య స్వామిని కొలవడానికి ఉద్ధిష్టమైనదీ పండుగ. సుబ్రహ్మణ్య స్వామికే కుమారస్వామి, కార్తికేయుడు, స్కందుడు, షణ్ముఖుడు, గుహుడు తదితర పర్యాయ నామాలు ఉన్నాయి. వీటిని బట్టి ఈ పర్వానికి కుమారషష్ఠి, కార్తికేయ షష్ఠి, గుహ ప్రియావ్రతం అనే పేర్లు ఏర్పడ్డాయి.
సుబ్రహ్మణ్యషష్ఠికే కాక ఈనాడు చంపాషష్ఠి, ఫలషష్ఠి, ప్రావారణ షష్ఠి వ్రతాలు కూడా ఆచరిస్తారని వివిధ వ్రత గ్రంథాలు చెబుతున్నాయి.
ఇక, సుబ్బారాయుడి షష్ఠి విశేషాల్లోకి వెళ్తే.. తారకుడు అనే రాక్షసుడు ప్రబలుడై దేవతలను పీడిస్తుండే వాడు. అతనితో యుద్ధం చేసి దేవతలు ఓడిపోయారు. దేవతల రాజైన ఇంద్రుడు అప్పుడు బ్రహ్మ సలహా కోరాడు. యోగనిష్ఠలో ఉన్న శివునికి పార్వతితో పెళ్లి చేస్తే వారికి పుట్టే బిడ్డ దేవసేనాని అయి తారకాసురుడిని సంహరిస్తాడని బ్రహ్మ సలహానిచ్చాడు. అప్పుడు దేవతలు మన్మథుని సహాయంతో శివపార్వతులకు సంధానం చేస్తారు. దీంతో కుమారస్వామి పుడతాడు. ఇది మార్గశిర శుద్ధ షష్ఠి నాడు జరిగింది.
తెలుగు వారు సుబ్రహ్మణ్య లేదా సుబ్బారాయుడి షష్ఠికి ఉదయాన్నే స్నానం చేసి పరగడుపునే పట్టుబట్టలతో కానీ, తడిబట్టలతో కానీ సుబ్రహ్మణ్య స్వామి ఆలయానికి వెళ్లి పువ్వులు, పండ్లు, పుట్టలు, పడగలు అర్పించడం ఆచారమై ఉంది. పుట్టలు, పడగలు అర్పించడం నాగపూజా చిహ్నం. గోదావరి ప్రాంత రైతులకు సుబ్బారాయుడి షష్ఠి పెద్ద పండుగ. షష్ఠి వెళ్తే వానలు వెనకపడతాయని వారి నమ్మిక. ఈ రోజుల్లో మబ్బులు పడతాయి. కానీ వర్షించవు. కావునే వానలు కురవని మబ్బులకు షష్ఠి మబ్బులని పేరు.
మార్గశిర శుద్ధ సప్తమి
నవంబరు 30, బుధవారం
మార్గశిర శుద్ధ సప్తమి నాడు సూర్య పూజ చేయాలని నీలమత పురాణంలో ఉంది. స్మ•తి కౌస్తుభం ఈ తిథిని మిత్ర సప్తమిగా పేర్కొంది.
నయనప్రద సప్తమి, సిత సప్తమి, ఉభయ సప్తమి, పుత్రీయ సప్తమి, ద్వాదశ సప్తమి తదితర వ్రతాలు ఈనాడు ఆచరించాలని చతుర్వర్గ చింతామణిలో రాశారు.
హేమాద్రి వ్రత ఖండంలో ఈనాడు నందా సప్తమి వ్రతం చేస్తారని ఉంది. ఈ వ్రతానికి నందా జయంతి అనే నామాంతరం ఉన్నట్టు తెలుస్తోంది.
‘పసి’డి పలుకుల జైసీతారాం
మన తెలుగు నాట పిల్లల మనో వికాసానికి చిన్ననాటే బాట వేసేవి.. అందమైన ఆటపాటలే.
మన పిల్లల ఆటపాటలన్నీ సరదాకీ, కాలక్షేపానికీ మాత్రమే కాదు.. వారిలో వికాసం కలిగించేందుకే.. అటువంటి తెలుగింటి ఆటపాటల పరిచయమే... ఈ శీర్షిక
పిల్లలు బడిలో కానీ, ఇంట్లో కానీ మొదట పాడుకునే పాట.. ‘చిట్టి చిలకమ్మ.. అమ్మ కొట్టిందా..’. నిజానికి ఇదెంతో ప్రాచుర్యం పొందిన పిల్లల పాటే అయినా.. అంతకంటే గేయాలు లేవా పిల్లల కోసం? పిల్లల పాటలు, గేయాలను ఎంతోమంది రాశారు. కానీ, అవన్నీ తరగతి గదిలో ఉపాధ్యాయులు, పిల్లలు తేలికగా పాడుకునేలా ఉండవు. కొందరు మాత్రమే పిల్లల హృదయాలను హత్తుకునేలా వారి కోసం గేయాలు రాయగలరు. అలా ఆణిముత్యాల్లాంటి పిల్లల పాటలు రాసిన వారిలో జైసీతారాం ఒకరు. ఆయన దాదాపు 150 వరకు పిల్లల గేయాలు రాశారు. అవన్నీ కూడా ఎంతో సృజనాత్మకంగా ఉంటాయి. పిల్లలు లయబద్ధంగా, సులువుగా, రాగయుక్తంగా పాడుకునేలా ఉంటాయి. జైసీతారాం పిల్లల పాటలు రాయడమే కాదు.. వారితో కలిసి ఆడిపాడారు. వారి మనసులను దోచుకుని, అనుభూతి పొంది.. ఆ అనుభవసారాన్ని అక్షరీకరించి, ‘మేం పిల్లలం’ అనే ఓ పుస్తకానికి రూపాన్నిచ్చారు.
పిల్లల మనోభావాలకు అద్దం పట్టే ఈ చిట్టి గేయాన్ని ఒకసారి చదవండి..
అద్దంలో ఎవరమ్మ
ముద్దు మొగం బొమ్మా?
నే నెట్లు దువ్వితే
తానట్టె దువ్వు!
నేనెట్లు నవ్వితే
తానట్లె నవ్వు!
పిల్లలకు అత్యంత ఇష్టమైన వాటిలో అద్దం ఒకటి. కళ్లజోడు, టోపీ, దుస్తులు, మేజోళ్లు చిన్నారులకు అతి ఇష్టమైన వస్తువులు.
వాటిని వేసుకొన్నప్పుడు వారి కళ్లలో ఆనందం, గర్వం తొణికిసలాడుతుంటాయి. అలాంటి ఒక భావనను జైసీతారాం పై గేయంలో అందంగా అక్షరీకరించారు.
పరిసరాలను పరిశుభ్రంగా ఉంచుకోవాలని చెబితే పిల్లలు వినరు. దాన్నే అందమైన గేయం రూపంలోకి మార్చి చెబితే.. కచ్చితంగా వింటారు.. పాటిస్తారు. సీతారాం అదే పని చేశారు.
ఈగా! ఈగా! వెళ్లిపో!
ఇల్లు విడిచి వెళ్లిపో
సుబ్బరంగ నువ్వుంటె
చెప్పకుండా వెళతా
దోమా! దోమా! వెళ్లిపో!
దూరంగా వెళ్లిపో
మురుగు నీరు లేకుంటె
తిరిగైన చూడను
యాభైయ్యారక్షరాల తెలుగు వర్ణమాలతో చిన్నారులకు దోస్తీ పెంచడానికి ఆయన మరో చక్కని గేయం రాశారు.
అ ఆ ఇ ఈ నేర్వండి అయ్యవారూ
హక్షరంక అక్షరాలు యాభైయ్యారూ
ఉయ్యాల జంపాల ఉ ఊ ఋ ఋ
ఎక్కడ? ఏవి? ఎ ఏ ఐ
ఒహో! ఓహక్ష! ఒ ఓ ఔ
అం మమ్మమ్మమా! అ: హహ్హహ్హ!
... ఇలా సాగే గేయం పిల్లలు పాడుకునేందుకు ఎంతో అనువుగా ఉంటుంది. అక్షరాలే కాదు.. ఒత్తులు, సర్వనామాలు, పోలికలు జైసీతారాం గేయాల ద్వారా పిల్లలు సులభంగా నేర్చుకోగలుగుతారు.
పిల్లలకు రంగులు, రుచులు, అంకెలు కూడా అన్యాపదేశంగా ఒత్తులు నేర్పే గేయమిది..
అక్కా! పెట్టు
చుక్కా బొట్టు
అవ్వా! నాకు
బువ్వా పెట్టు
అమ్మా! నాకు
బొమ్మా ఇవ్వు
నాన్నా! నాకు
పెన్నూ ఇవ్వు
రుచులను తెలుపుతూ, ‘అరటిపండు తీపు.. ఆదివారం రేపు’, రంగులను వివరిస్తూ, ‘కాకమ్మ నలుపు.. కారుమబ్బు నలుపు’, జంతువుల అరుపులను అనుకరిస్తూ,
‘పిల్లి పిల్లి ఏమాంటావ్‍?.. మ్యావ్‍ మ్యావ్‍ మ్యా•
గేయాలు జైసీతారాం కలం నుంచి జాలువారాయి.
‘పిల్లి పిల్లి’
గేయాన్ని ఆయన తరగతి గదిలో పాడుతుంటే, పిల్లలు ఆయనతో శ్రుతి కలిపేవారు. దాంతో పరిసరాలన్నీ కుక్క, నక్క, పిల్లుల వంటి జంతువుల అరుపులతో మారుమోగేవి. ఆయన వివిధ వాయిద్యాల శబ్దాలను తెలిపే
‘తప్పిట కొడితే ఢం! ఢం! ఢం!’
వంటి గేయాలను రాగయుక్తంగా, భావయుక్తంగా పాడినపుడు పిల్లల ఆనందానికి అవధులు ఉండేవి కావు.
వివిధ వృత్తుల మీద ఆయన రాసిన గేయం
‘ఎంతోమంది పనివాళ్లు’
దగ్గర నుంచి వారాలు, ఆటలు, పనిముట్లు, బంధుత్వాలు, అనుబంధాలు, పిల్లల బాధ్యతలు.. ఇలా ఆయన సృజించని అంశమే లేదు. చెప్పుకుంటూపోతే ప్రతి గేయం ఒక ఆణిముత్యమే. మరీ ముఖ్యంగా చిన్నారుల్లో మాతృభాషపై మమకారం పెంచడానికి ఆయన రాసిన కింది గేయమైతే మేలిమి ముత్యమే అని చెప్పాలి.
ఐతే మాత్రం మరువం! మరువం!
మాతృభాష మధురం
‘అమ్మా’ అంటూ అమృతం ఒలికే
కమ్మని పలుకే పలకండీ!
‘నాన్న’ అంటూ వెన్నెల విరిసే
వెన్న మాటనే వాడండీ!
అమ్మా! అమ్మా! నాన్నా! నాన్నా!
అమ్మా! అమ్మా! నాన్నా! నాన్నా!
ఎలాంటి సంగీత పరిజ్ఞానం లేనివారైనా సులభంగా, భావయుక్తంగా పాడుకోగల గేయాలివి.
జైసీతారాం గారు రాసిన గేయాలన్నిటికీ కలిపి ‘మేం పిల్లలం’ పేరుతో పుస్తకాన్ని ప్రచురించారు. తన గేయాలను జై
సీతారాం తానే బొమ్మలు వేసుకునే వారు. ‘బాల సాహిత్యం అంటే పిల్లలకు అర్థమయ్యే భాషలోనే ఉండాలి’ అని చెప్పే ఆయన.. తన రచనలో ఆ ప్రమాణాలనే పాటించారు.
చిన్నారుల సర్వతోముఖాభివృద్ధికి అక్షరం ఆలంబన కావాలని కోరుకున్న జైసీతారాం 2000 సంవత్సరం, అక్టోబరు 9న పరమపదించారు.
ప్రతి ప్రాథమిక పాఠశాలలో, ప్రతి ప్రాధమిక పాఠశాల ఉపాధ్యాయుని వద్ద, చిన్న పిల్లలున్న ప్రతి ఇంట్లో ఉండాల్సిన పుస్తకం ‘మేం పిల్లలం’.
భాషాభివృద్ధికి, సృజనాత్మకత పెంపునకు ఎంతో దోహదపడే ఈ గేయాలను పిల్లలకు తప్పక పరిచయం చేయాలి.
కుటుంబ బంధాలు, భావాలు, పండుగలు, కాలాలు, కొలతలు, లోహాలు, ఆటలు, పక్షులు, జంతువులు, రంగులు, రుచులు, శబ్దాలు, అక్షరాలు, కారణాలు, కార్యకారణాల నుంచి చరిత్ర, భూగోళశాస్త్రం, సామాజిక అంశాల వరకు రచనా వస్తువు ఏదైనా కావచ్చు.
పిల్లలకు గేయం అర్థమైతే చాలు.. అది వారిలో ఊహాశక్తిని, పరిసరాల పట్ల ఆసక్తిని పెంచుతుంది. ప్రేమించే తత్వాన్ని నేర్పుతుంది.
పిల్లల్ని విజ్ఞానఖనుల్లా తీర్చిదిద్దుతుంది. అలాంటి మేలిమి ముత్యాల్లాంటి గేయాలనే రాశారు జైసీతారాం. అవి చిన్నారుల్లో చదవాలనే తలంపును పెంచుతాయి. వాటి ఉజ్వల భవిష్యత్తుకు, వ్యక్తిత్వ వికాసానికి బాటలు వేస్తాయి.
బాలల దినోత్సవం నాడే
ఆయన పుట్టిన రోజు
వేగుచుక్క లేచింది
తూరుపు వాకిలి తెరిచింది
గడపకు కుంకుమ పూసింది
బంగరు బిందె తెచ్చింది
ముంగిట వెలుగులు చల్లింది
పిల్లల కోసం అలతి అతలి పదాలతో, పొందికైన భావాలతో చక్కటి గేయాలను రాసిన జైసీతారాం.. 1924, నవంబరు 14న అంటే..
బాలల దినోత్సవం నాడే ఈ పిల్లల గేయకవి ఆంధప్రదేశ్‍లోని అనంతపురం జిల్లా కోగిర గ్రామంలో జన్మించారు. గౌని ఓబుల్‍రెడ్డి, చెన్నమ్మ తల్లిదండ్రులు.
ఉపాధ్యాయునిగా 1949-85 మధ్య కాలంలో పిల్లలకు విద్యాబుద్ధులు నేర్పారు. 1983లో ఉత్తమ ఉపాధ్యాయునిగా పురస్కారాన్ని అందుకున్నారు. 1984-85 విద్యా సంవత్సరానికి రెండో తరగతి వాచకాన్ని రచించారు.
ఎక్కువ కాలం ఒకటో తరగతి ఉపాధ్యాయుడిగా, ఏకోపాధ్యాయుడిగా పని చేయడంతో పసిపిల్లలంటే ఆయనకు చాలా ఇష్టం. పిల్లలకు సులువైన పద్ధతిలో బోధన చేయడానికి గేయాలను రాసి, పాడేవారు.
‘ఉపాధ్యాయుడిని చూసి పిల్లలు భయపడకూడదు. ఆటపాటలతో వారికి దగ్గరవ్వాలి. వారి మనస్తత్వాలను తెలుసుకుని చదువు చెప్పాలి. అదే నా లక్ష్యం’ అని చెప్పేవారాయన. అందుకు తగినట్టే ఆయన పిల్లల గేయాలను అనేకం రాశారు.
వాటికి నేటి కాలం పిల్లలకు మరింతగా పరిచయం చేయడానికి ఉపాధ్యాయులు కృషి చేయాలి.
Videos
The University of Houston-Downtown is a comprehensive four-year university offering bachelor's and master's degree programs aimed at career
The Christian Brothers’ University is one of the ancient and best universities in the country. The university run
Florida State University was founded in 1851 as a public, co-educational research university. The university, headquartered in Tallahassee,
ఇది మన పత్రిక ఆదరించండి! ఆశీర్వదించండి!! అభిప్రాయాలు తెలపండి!!! info@telugupatrika.net
US Universities
Temple in US
Telugu Velugulu
గ్రహం అనుగ్రహం
December 05, 2022
సూర్యోదయం: 05:56:12 సూర్యాస్తమయం: 18:48:28
చంద్రోదయం: 05:51:38తిథి: పాద్యమి 29:11:29+
నక్షత్రం: పుష్య 12:11:48యోగం: సిద్ధ 15:16:17
సూర్యరాశి: కర్క చంద్రరాశి: కర్క
రాహుకాలం: 13:58:52-15:35:24యమగండం: 05:56:12-07:32:44
దుర్ముహుర్తం: 15:22:32-16:14:01వర్జ్యం: 23:33:11-24:58:22
అమృతకాలం: 06:27:37-07:53:40
